Bir araştırma, araştırmacının test etmek istediği bir
önsezi, buna hipotez de denebilir,
ile başlar. Bilimde genel olarak parlak fikirlerin bir anda bulunduğuna yönelik
bir inanış vardır. Bu tip fikirlerin birden bire ortaya çıktığı düşünülse de,
bilim aslında birikimsel bir süreçtir. Genellikle hipotezler, önceki kuram ve araştırmalara dayanır.
Önceki
Kuram ve Araştırmalardan Esinlenme
Bilimde çoğu çalışmanın
başlangıç noktası, araştırmacının mevcut kuramdan ve açıklamalardan tatmin
olmamasıyla başlar. Başkalarının çalışmalarını okuyan bir araştırmacı insan
davranışlarını, örneğin insanların kişisel konularda neden daha bencil
davrandıkların gibi, daha iyi açıklayacağını düşünür. Daha geniş bir örnek
verecek olursak insanların tutumlarını değiştirme nedenlerini açıklayan temel
kuramlardan biri olan davranışçılık 1950’lerde
psikolog Leon Festinger’i tam
anlamıyla tatmin etmiyordu. O da bu durum üzerine insanların tutumlarını ne
zaman ve nasıl değiştirdikleri üzerine belirli öngörüleri olan yeni bir
yaklaşım geliştirmeye başlayacaktı. Bu yaklaşıma ise daha sonra çelişki kuramı ismini verecekti. Bunun yanı sıra başka araştırmacılarda Festinger’in elde ettiği bulguların
getirdiği açıklamalardan tatmin olmayacak ve diğer olası açıklamaları tespit
etmek için başka araştırmalar başlatacaklardı.
BaÅŸka disiplinlerdeki bilim
insanları gibi, sosyal psikologlarda
sürekli yeni kuramlar geliştirme süreci içindedirler. Bu sürede izlenen yol
ise, bir kuram öne sürülür, kuramın dayandığı belirli hipotezler tespit edilir,
elde edilen sonuçlara göre kuram gözden geçirilir ve yeni hipotezler
üretilebilir.
KiÅŸisel
Gözlemlere Dayalı Hipotezler
Sosyal psikolojinin ilgi
alanı, günlük hayatta karşılaştığımız olaylardır. Araştırmacılar genellikle
kendi yaşamlarında ya da başka insanların hayatlarında kendilerine ilgi çekici,
sıra dışı ve merak uyandıran bir şeyi incelerler. Bu olayın nedenleri hakkında
bir kuram oluştururlar. Daha sonra ise bu kuramı sınamaya yönelik bir çalışma
tasarlarlar.
Araştırmacılar genelde, ilk
bakışta mantığa aykırı gelen bir önseziden yola çıkarlar. İster bir kuramdan
isterse önceki araştırmalardan ya da gündelik hayatın gözlenmesinden yol
çıkalım, bir araştırmacı bir hipotez oluşturduktan sonra bu hipotezin doğru
olup olmadığını nasıl anlayabilir?
Bilimde dayanaksız yani
kanıtlanamayan görüşlerin bir hükmü yoktur. Araştırmacının da bir hipotezi test
etmesi için veri toplaması gerekmektedir.