Sosyal psikolog, insanların davranışlarının sosyal
çevrelerinden büyük ölçüde etkilendiğine ikna etmeye çalışırken aynı zamanda
devasa bir engelle karşı karşıyadır. Genellikle hepimizin yaptığı şey aynıdır,
insanların davranışlarını kişilikleri açısından açıklamaya çalışırız. Bu engel
başka insanların davranışlarını ve bizim davranışlarımızı bütünüyle ayırıcı
kişilik özellikleri çerçevesinde tanımlama ve bu şekilde sosyal etkinin gücünü göz ardı etme eğilimindedir ve bu durum temel yükleme hatası olarak algılanır.
SOSYAL ETKİNİN GÜCÜNÜ HAFİFE ALMAK
Sosyal etkinin gücünü hafife
aldığımız zaman yanıltıcı bir güvenlik duygusu da beraberinde gelir. Örneğin
bir cinayet olayında bu suçun itici ve tuhaflığını açıklarken kurbanlara
kusurlu insanlar deyip geçmek hem kolay hem de şaşırtıcı bir şekilde
rahatlatıcıdır. Böylece aynı şeylerin bizim başımıza gelmeyeceği hissine
kapılırız. Oysa tam tersine, bu şekilde sosyal psikolojik süreçlerin daha az
farkında olmamız, olası başımıza gelebilecek zararlı etkilere karşı daha
savunmasız kalmamıza neden olacaktır. Dahası durumun gücünü tam olarak
kavrayamayacağımız için karmaşık durumları aşırı basitleştirme eğilimi
sergileriz, bu da insan davranışlarının büyük bir bölümünün nedenlerine yönelik
anlayışımızı zayıflatır.
Gündelik hayattan bir örnek
verecek olursak, iki kiÅŸi bir oyun oynuyor ve her ikisi de birer strateji
belirlemek zorunda. Birinci oyuncunun stratejisi rekabete dayanırken, kendisi
en fazla parayı kazanırken karşısındakinin ise olabildiğince kaybetmesine yönelik
bir oyun sergiliyor. Diğer strateji ise iş birliği yapıyorlar ve oyuncu kendisi
bir miktar para kazanırken karşısındaki arkadaşının da kazanmasını sağlıyor.
Siz hangi yöntemi seçerdiniz?
Çoğu insan bu soruya yanıt
vermenin kolay olduğunu düşünür. Ancak bu soruya cevap vermeden önce,
kişiliğinizi düşünür ve öyle yanıt veririz. Öngörülerimizde genellikle sosyal
durumun doğasına pek yer vermeyiz. Bu öngörülerin ne kadar doğru olduğunu
bilemeyiz. Sosyal durumu da göz önüne almamız gerekebilir.
Sosyal ve çevresel durumların
hemen herkesi ne denli etkileyebileceğini unutmamalıyız. İşte bahsettiğimiz bu
konu sosyal psikolojinin çalışma
alanıdır.