YORUMLAMALARIN KAYNAÄžI TEMEL Ä°NSAN GÃœDÃœLERÄ°

     Bu konuya baÅŸlarken şöyle bir soru sormak pek de yanlış olmayacak fikrimce.  Ä°nsanların sosyal dünyayı yorumlayarak ulaÅŸmak istedikleri sonuç nedir? Bu sorunun cevabına da insanların kiÅŸiliklerine bakarak ulaÅŸmamız mümkündür.

     Ä°nsanların kiÅŸilik kiÅŸilik farklılıklarına odaklanan bu tip bir görüş ne kadar deÄŸerli olsa da genellikle çok daha önemli olan bir konuyu gözden kaçırır. Sosyal durumun insanlar üzerindeki etkileri. Bu etkileri açıklamak için bütün insanlar için ortak olan ve dünyayı neden belirli bir ÅŸekilde yorumladığımızı açıklayan, insan doÄŸasının temel yasalarını bilmemiz gerekmektedir.

     Biz insanlar çok karmaşık organizmalardır. Herhangi bir andaki düşünce ve davranışlarımızın altında, çeÅŸitli kesiÅŸen görüşler yatabilir. Zaman içinde sosyal psikologlar bu alanda çeÅŸitli çalışmalar yapmışlardır. Sahip olduÄŸumuz bu güdülerden ikisinin birincil öneme sahip olduÄŸu kararına vardılar. Kendimiz hakkında iyi hissetme ve gereksinimi ve doÄŸru olma gereksinimi. Bu güdülerin bizi doÄŸru yönde yönlendirdiÄŸi zamanlar olsa bile çoÄŸu zaman bizi zıt yönlere doÄŸru çekerler. Böyle zamanlarda dünyayı doÄŸru bir ÅŸekilde algılamak için budalaca hatta ahlaksızca davrandığımızı kabullenmemiz gerekir.

     Sosyal psikolojinin en yenilikçi kuramcılarından biri olan Leon Festinger, insan duygularının ve zihninin nasıl iÅŸlediÄŸini anlamak için en uygun zamanın bu iki güdünün zıtlaÅŸtığı durumlarda olduÄŸunu fark etmiÅŸtir. Bir örnekle açıklayacak olursa, ABD baÅŸkanı olduÄŸunuzu ve GüneydoÄŸu Asya’daki bir ülkeye zorlu ve masraflı bir saldırıda bulunduÄŸunuzu düşünün. SavaÅŸa yüzlerce milyar dolar harcadınız ve bu savaÅŸta onlarca Amerikalının yanında masum birçok Vietnamlı sivilin hayatına mal oldu. Daha da fazlası savaÅŸ çıkmaza girdi ve bitecek gibi gözükmüyor. Geceleri sık sık ve soÄŸuk terler içinde uyanıyorsunuz, bir yandan da tüm bu yaÅŸanan faciayı ve ölen insanlar için üzülüyorsunuz. DiÄŸer yandan ise tarihe savaÅŸ kaybeden ilk ABD baÅŸkanı olarak geçmek istemiyorsunuz.

     Komutanlarınızdan bazıları savaşın sonunu iyi gördüklerini bombardımanı yoÄŸunlaÅŸtırdığınız takdirde düşmanın kısa sürece teslim olacağını ve savaşın galibiyetle sonuçlanacağını söylediler. Bunun size getirisi tabi ki büyük olacak sadece askeri ve siyasi hedeflerinizi gerçekleÅŸtirmiÅŸ olmayacak tarihe büyük bir lider olarak geçebilirsiniz. DiÄŸer komutanlarınız ise bombardımanı artırmanızın düşmanda direnci artırmaktan baÅŸka bir ÅŸeye yol açmayacağına inanıyorlar. Bombardımanın yoÄŸunlaÅŸtırmasını seçtiniz. Ancak bu beklenildiÄŸi bir sonuç vermeyerek sadece düşmanın direncini artırarak daha fazla asker ve para kaybına neden oldu. Bu örnekte de görüldüğü gibi kendini haklı çıkarma gereksinimi doÄŸru olma gereksinimini gölgede bırakabilir bu ise beraberinde bir felaketi getirebilir.