Osmanlı Devleti, toprak yönetiminde büyük ölçüde Anadolu Selçuklu Devleti'nden etkilenmiÅŸti. Ä°kta sistemi gibi Selçuklularda uygulanan sistemleri Osmanlı döneminde de görmek mümkündü.

   Osmanlı Devleti'nde topraklar mülkiyet hakkı ve kullanılışına göre genel olarak üçe ayrılırdı:

   1. Mülk topraklar

   2. Miri topraklar

   3. Vakıf topraklar 

1. MÃœLK TOPRAKLAR

   Bu araziler mülkiyet bakımından halka aitti ve üstün hizmet gösterenlere padiÅŸah tarafından verilirdi. Bu topraklar kendi aralarında ikiye ayrılırdı: Öşriyye topraklar ve Haraciyye topraklar.

 A-) Öşriyye (Öşür) Topraklar: Osmanlı Devleti tarafından fethedilmeden önce Müslümanların mülkiyetinde olan topraklardı. Bu toprakların mülkünü elinde bulunduranlar topraklar üzerinde miras bırakmak ve satmak gibi tasarruf yetkisine sahipti. Bu toprakların sahipleri öşür ve çift resmi vergisi verirlerdi.

 B-) Haraciyye (Haraci) Topraklar: Osmanlı Devleti'nde fetihler sonucunda Gayrimüslimler'den ele geçirilen topraklardı. Fethin ardından tekrardan eski sahiplerine geri verilirdi. Bu toprakların sahipleri ürettikleri ürünlerin bir bölümünü devlete vergi olarak öderlerdi. Bu verginin adı Harac-ı Muvazzaf ve Harac-ı Mukassem idi.

2. MÄ°RÄ° TOPRAKLAR

   Mülkiyeti devlete ait olan bu topraklar kullanılması için çeÅŸitli kiÅŸilere verilirdi. Osmanlı Devleti'nde en fazla olan topraktır. Bu toprakların sahibi devletti; bu yüzden de kullanan kiÅŸiler herhangi bir tasarrufta(satım, miras vs.) bulunamazdı. Bu toprakların kullanım hakkını alanlar bir nevi kiracı konumundaydılar. Toprak verilen kiÅŸi, eÄŸer üretim yapmazsa ya da toprağı izin almadan bırakırsa "çift bozan vergisi" ödemek zorunda kalırdı. Üç yıl süreyle toprak üzerinde üretim yapmazsa da toprak elinden alınırdı.

   Miri topraklar, belli kıstaslara(vergi miktarı vs.) göre çeÅŸitli bölümlere ayrılırdı: Dirlik, ocaklık, yurtluk, paÅŸmaklık, malikane, metruk.

 A-) Dirlik Toprakları: Miri topraklar içerisinde en önemli topraktır. Bu araziyi kullananlar devletin kendisine gösterdiÄŸi memurlara ve sipahilere vergi öderlerdi. Bu memurların ve sipahilerin tek geçim kaynağı aldıkları bu vergilerdi. Devletten maaÅŸ almazlardı. Osmanlı Devleti bu ÅŸekilde hazinesinden önemli meblaÄŸların çıkmasını engellemiÅŸti. Ayrıca vergilerin düzenli olarak toplanması ve üretimin sürekliliÄŸini saÄŸlamıştı. Devlet vergi toplama yükünden kurtulmuÅŸtu. Dirlik alan memurlar ve sipahiler gelirlerinin bir bölümü ile cebelü adı verilen askerler yetiÅŸtirirdi. Bu askerlerin tümü tımarlı sipahi ordusunu oluÅŸturuyordu. Bu da her daim savaÅŸa hazır hazır geniÅŸ bir ordunun oluÅŸmasını saÄŸlamaktaydı. Bunun dışında askeri masraflar da böylece azalmaktaydı.

   Dirlik sisteminin Osmanlı Devleti'ne saÄŸladığı katkılar bunlarla sınırlı deÄŸildi. Göçebe ÅŸekilde yaÅŸayan Türkmen aÅŸiretlerinin yerleÅŸik hayata geçmesine de vesile olmuÅŸtu.

   Dirlik topraklar gelirlerine göre has, zeamet ve tımar olmak üzere üçe ayrılmıştır.

1. Has topraklar: Yıllık geliri 100 bin akçeden fazla olan topraklardır. Devletin üst kademesindeki kişilere verilirdi. Bu kişiler elde ettikleri vergi gelirleriyle tımarlı sipahi beslemek zorundaydı. Has topraklar, kişilere görevde kaldığı sürece verilirdi. Görevden ayrıldıktan sonra bu topraklar geri alınırdı.
   
   
2. Zeamet topraklar: Yıllık geliri 20 bin ile 100 bin akçe arasında olan topraklardı. Orta düzeydeki bürokratlara verilirdi.
   
   
3. Tımar topraklar: Yıllık geliri 3 bin ile 20 bin akçe arasında olan topraklardı. Alt düzeydeki memurlara ve savaşta yararlık göstermiş kişilere verilirdi. Tımar topraklar da üç kısma ayrılırdı: Mustahfaz tımarı, Hizmet tımarı ve Eşkinci(Kılıç) Tımarı.

 B-) Ocaklık Arazi: Gelirleri tersane masrafları ile kale muhafızlarına ayrılan topraklardır.

 C-) Yurtluk: Gelirleri sınır boylarındaki askerlere bırakılan topraklardır. Daha çok Akıncılara verilmiÅŸtir.

 D-) PaÅŸmaklık: Gelirleri padiÅŸahın eÅŸleri ve kızlarına bırakılan topraklardır.

 E-) Malikane: Devlete yararlılık gösteren ve padiÅŸah tarafından deÄŸer verilen devlet adamlarına verilen topraklardır.

 F-) Metruk: Halkın ortak kullanımına(otlak, mera, mezarlık vs.) bırakılan topraklardır.

3. VAKIF TOPRAKLAR

   Gelirleri; cami, hastane, medrese ve han gibi halka hizmet veren kuruluÅŸların giderleri için ayrılmıştır. Bu toprakların alımı ve satımı yasaktı.