Anadolu’nun özgür uygarlığı…
12 tane olan şehir
devletinden en ünlüleri, Efes, Milet, İzmir, Foça ve Priene’dir. Ticaret ve
tarımla oldukça zenginleşen bu şehirlerde özgür ortam Hipokrat, Heredot, Tales, Pisagor gibi önemli bilim adamlarının
yetişmesini sağlamıştır. İyon şehir devletleri Akdeniz’de birçok limanı ve
neredeyse tüm Karadeniz’i koloni haline getirmişlerdir. Yoğun bir deniz
ticareti iyon halkının refahını sağlıyordu ancak Doğudaki Düşman Perslerin
istilası sonucunda yıkıldılar Perslere direnmeyen Milet şehri dışında tüm iyon
şehirleri yağmalanmıştır.
İyonyalılarda
din özgürlüğü vardır. Ancak halkın büyük bir kısmı yunan tanrılarına
taparlardı. Artemis, Zeus bunlardan birkaçıdır. İyonlular Akdenizi
çok iyi tanıyan bir milletti, dolayısıyla orta ve doğu Akdeniz ticaretinde söz
sahibi konumdaydılar.
Mimari açıdan da oldukça gelişmiş bir sistemleri olan
İyonyalıların “İyon nizamı” adı verilen bir mimari üslupları
bulunmaktadır. Efes’teki Artemis Tapınağı, Didim’deki Apollon Tapınağı,
Samos’taki Hera tapınağı İyonyalılar tarafından yapılmıştı ancak yıkılıp
yerlerine tekrar tapınaklar kuruldu. Fakat her şeye rağmen İyon mimarisi Batı mimarisini özellikle Yunan sanatının temel
direklerini oluşturdu.
İyonya kısa bir süre Lidya egemenliğinde yaşadıktan
sonra milattan önce 546’da yıkıldılar. 50 yıl esaret hayatı yaşayan İyonyalılar bir isyan hareketi başlattılar
ancak isyanları başarıya ulaşmayınca tarih sahnesinden silinip gittiler.
Kurdukları site devletleri yani şehirler roma döneminde kalkınmış olsa da asla
bir daha Hipokrat, Tales gibi bilim adamları yetiştiremediler. Eski şaşalı
günler hiç geri gelmedi.