Nevali
Çori Höyüğünün güney kısmında, Şanlıurfa ilimizin güneydoğusunda bulunan bir
başka buluntu yeri olan Göbeklitepe,
Seramiksiz Neolitik Çağ hakkında
bize çok önemli bilgiler vermekte, Anadolu tarihi açısından da çok önemli bir
yer tutmaktadır.
Harran
Ovası’nın kenarında bulunan bu yerleşim, Germiş dağları üzerine kurulmuştur.
Burası aslına bakılırsa bir yerleşim yerinden daha çok kutsal bir alan olarak
karşımıza çıkar. Nevali Çori’den çok
daha büyük bir alanı kaplayan bu kutsal alan, tarihin bilinen kutsal alanıdır.
Bu özelliği ile Türkiye ve Dünya tarihi açısından çok önemli bir yere oturan
Göbeklitepe’de kazılar yıllardır Alman
Arkeoloji Enstitüsü tarafından yürütülmektedir.
Tarihin Bilinen İlk Kutsal Alanı: Göbeklitepe
Almanların
yaptığı bu kazılar sırasında açığa çıkan iki yapı oldukça ilginçtir.
Uzunlukları 3 metreyi geçen, T biçimli taşlardan yapılmış ve olasılıkla
insanların idealize edilmiş şekilleri olan bu taş payeler büyük ihtimalle
kutsal alanda kült ile ilgili bir işlevi üstleniyorlardı. Bu yapılardan
günümüze daha yakın tarihli olanı ise “aslan
payeli yapı” olarak literatüre geçmiştir. Megaron benzeri dikdörtgen bir yapıya sahip olan bu yapının tabanı
nemden ve rutubetten korunmak adına
terazzo adı verilen ve çok sert bir hammadde olan bir madde ile
sıvanırdı. Ana salonun içinde de gene T şekilli dört paye bulunur. Bu
payelerin hem çatıyı destekleme hem de kült ile ilgili görevleri olduğu
düşünülmektedir. Doğu kısmında bulunan iki payenin üzerinde, arka ayakları
üzerinde yükselen, şaha kalkmış durumda aslanlar tasvir edilmiştir.
Arkeologlar burada yaptıkları kazılar sonucu açığa çıkardıkları insan isketlerini Karbon 14 yöntemi ile tarihlenmesi amacıyla kimyacılara gönderdiler. Kimyacıların bu testlerden elde ettikleri sonuç yerleşimin yaklaşık İ.Ö. 10 000’e kadar gittiğini göstermektedir. Bu durumda Göbekli Tepe bilinen ilk kutsal alan ya da açık hava tapınağı olması dolayısıyla da oldukça büyük bir önem taşımaktadır. Günümüzde kazı çalışmaları Alman Arkeoloji Enstitüsünden Klaus Schmidt tarafından devam ettirilmektedir.