Her toplumun kendine özgü belli baÅŸlı bazı normları vardır. Bu normların oluÅŸumunda o toplumun coÄŸrafyası, ekonomisi, dini inançları ve kültürel mirasları etkilidir. Birey, toplum düzeninin varlığını sürdürülebilmesi için bu normlara uyma yükümlülüğüne sahiptir. 

Toplumlar dinamik yapılı mekanizmalardır. Toplumdaki bireylerin toplum normlarına uyup uymadığını denetlemek ve toplumun kendi varlığının devamlılığını sağlayabilmek adına bireylerin üzerinde oluşturduğu sistemli mekanizmaya toplumsal kontrol adı verilir.

Toplumsal kontrol resmi ve resmi olmayan kontroller olarak ikiye ayrılır. Hukuk kuralları resmi kontrol iken, dini ve ahlaki yaptırımlar resmi olmayan kontrol sistemleridir.

Çağdaş toplumların en önemli sorunlarının başında güvenlik ve düzensizlik kavramları gelmektedir. Devlet kurumları ve kitle iletişim araçları yardımıyla kontrol mekanizması oluşturularak bu iki sorun mümkün olduğunca azaltılmak istenmektedir. Kontrol mekanizmasının işleyişini gerçekleştirebilmesi için toplumda bir otoritenin olması şarttır. Devlet, toplum düzenini bozan bireyleri kontrol altına alarak düzeni sağlamaya çalışır. Kontrolü bozan bireyden kasıt sadece suç işleyen bireyler değildir. Toplumun düzenini bozabilecek her türlü davranışı sergileyen bireylerdir. Örneğin; bir uyuşturucu bağımlısı hem kendine hem de çevresindekilere zarar vererek toplum düzenini bozabilir. Devlet bu bireyin uyuşturucu bağımlılığını yok etmek için çeşitli tedavileri alabilmesine olanak sağlar. Yasalarla uyuşturucuya savaş açar. Bireyin kimliğini kazanarak kişisel gelişimini tamamlaması ve topluma kazandırılması işlemi toplumsal bir kontroldür. Hastaneler, okullar, hapishaneler ve benzeri kurumlarla bu işlem sistemleştirilir.

Çağın ilerlemesi ile modernleşen ve sosyalleşen toplumlarda kontrol mekanizması üzerinde devletin etkinliği azalmıştır. Kontrol artık toplumun her alanına yayılmış ve sivil toplum kurallarının etkinliği altında sürdürülmektedir.

Her kurum ya da grup kendi iç kontrol mekanizmasını oluşturarak kendi düzenini sağlar. Böylece toplumdaki düzen, gruplardaki alt kademelerden başlayarak üst kademelere kadar kolay bir şekilde sağlanmış olur.

Toplumsal normlar ve toplumsal kontrol arasında güçlü bir ilişki söz konusudur. Toplumdaki normların yaptırım gücü ne kadar etkin ise toplumsal kontrol mekanizmasının uygulanışı daha etkin hale gelir. Bu nedenle yaptırım gücü en yüksek olan hukuk kuralları ile toplumsal kontrolün sağlanması daha etkin olur. Bazı toplumlarda ise yaptırım gücü açısından din kuralları daha etkin rol oynayabilir.
 

Toplumdaki kontrol mekanizması modern çağla birlikte toplumun her alanına nüfus etmiştir. Aile ile başlayan eğitim, ticari, ekonomik ve kültürel alanlarda devam eden kontrol sistemleri sayesinde toplum düzeni sağlamlaştırılmaya çalışılmaktadır.

Genel olarak aile ve arkadaşlık gibi birincil gruplarda toplumsal kontrole kendiliğinden uyulduğu görülür. İş yerleri gibi ikincil grupların kontrol mekanizmaları resmi olarak faaliyet göstermektedir.

Sosyal kontrol mekanizmasının seyrini değiştirerek etkinliğini arttıran unsur teknolojik gelişmelerdir. Teknoloji sayesinde suç önleme araçları geliştirilmiştir. Bu araçlar yardımıyla bina yapıları, koruma araçları, güvenlik kameraları vb. pek çok farklı gelişmelerle kontrol mekanizmasının etkinliği arttırılmıştır.