Telkari yüzyıllardır evleri süsleyen, ince işçilik gerektiren bir gümüş işleme sanatıdır. Anadolu’da yaygın olarak kullanılan Telkari sanatı neredeyse tükenme noktasına geldi.
Telkari nedir konusuna deyinecek olursak; sözlük olarak kısaca tel işleme sanatı şeklinde yorumlayabiliriz. Bu sanat çok eski tarihlerden beri vardı. Fakat özellikle Osmanlı zamanında müthiş bir yükseliş yaşadı. Saraylara kadar girmeyi başarıp, süs eşyaları konusunda çok ciddi çalışmaların yapılmasına sebep oldu. Bu sanat özellikle de Osmanlı'nın son dönemlerinde yaygınlaştı ve saray süslemesinden çıkıp her eve girmeye başladı. Osmanlı döneminde bu sanata Vav İşi deniyordu.
Telkari sanatında kullanılan çeşitli motifler, ince işçilikli eserlerin çıkmasına yardımcı oldu. Günümüzde özellikle Mardin yöresinde şuanda Telkari Sanatı yoğun bir şekilde yaşatılmakta.
Telkari önceden Anadolu'nun bir çok şehrinde yapılmaktaydı. Özellikle Sivas ve çevresinde Ermeni ustalar Telkari sanatı ile uğraşır ve bu sanat sonucunda çıkan eserleri ihtişamlı bir şekilde dağıtırdı. Bir anlamda en güzel süs eşyalarını görücüye sunardı. Bugün ise bu yörelerde ki Ermeni ustaların bir çoğu çeşitli sebeplerden dolayı ya yurt dışına yada Mardin’e göç etti.
Telkari sanatı bugün neredeyse tüm kuyumcular tarafından kullanılmakta. Her ne kadar eski ustaların varlığı olmasa da bu sanatı az da olsa yaşatmaya çalışılmaktadır. Neredeyse saç teli kadar ince olan gümüş ve altınlar ustaların ellerinde nakış nakış dokunur, şekilden şekile girer.
Bundan yaklaşık 70 yıl önceki yapılan Telkari eserler bugün tarihi eser statüsündeymiş gibi değer görür. Çünkü o zaman ustaların namlarına göre ve çalışma şartlarına oranla telkari süslemeler de değerlenirdi.
O zaman ki yapılan süs eşyaları ile bugün ki yapılan süs eşyaları arasında çok ciddi farklılıklar var. Eski ustaların kendi has taktik ve uygulamaları vardı. Maalesef bugün ki ustalar sadece kendi kendilerine öğrenerek bu sanatı devam ettirmeye çalışıyorlar.
Telkari sanatı aslında çok uzun ve meşakatli bir iştir. Bu sanatın altından öyle her babayiğit kolay kolay kalkamaz. Telkari için hazırlanış oldukça önemlidir. Tel çekmeden model hazırlamaya, tavlamadan kesim ve şekil vermeye kadar çeşitli metotları vardır ve uygulanır. Hepsinin de ustası ayrı ayrı yetiştiği için son zamanlarda zorluklar içerisinde de olsa yaşatılmaya çalışılmaktadır.
Model ve desenin belirlenmesiyle başlayan süreçte tel çekme, tavlama gibi işlemler yapıldıktan sonra süs eşyası yavaş yavaş kendisini göstermeye başlar. Bir diğer anlam ile ifade etmek gerekirse sanatçının elinde şekillenir, ortaya çıkar. Hasır telkari, kakma telkari, Kafes telkari gibi kategorilerde süslemeler evlerinizin baş köşesini donatmak için hazırdır artık.
Telkari'nin tarihi rivayetlere göre 5 bin yıl öncesine dayanır. Anadolu'da doğan ve şekillenen bu sanat yine buradan tüm dünyaya yayılmıştır. Telkari sanatı gerçekten uzun emekler ve uğraşlar ister. Buna rağmen günümüzde hala az da olsa yaşatılabiliyor olması sevindiricidir. Özellikle Mardin Valiliği’nin bu konuya hassas davranıp destek olması takdir edilmiştir.
