Tekerlemeler özellikle
okul öncesi dönemdeki çocukların eğitiminde rol oynar. Tekerleme anlamlı bütün
olan, kafiyeli ve söz tekrarlarından oluşmaktadır. Çocukların zevk alarak
yaptıkları çalışmalar arasındadır. Tekerlemeler direkt olarak ders şeklinde
verilmez. Oyun içinde, masala başlamadan önce tekerlemeler olur. Tekerleme sayesinde
çocukların masala ve oyuna olan ilgileri artar.
Tekerleme çeşitleri
bulunmaktadır ve bu çeşitlerinden bahsedelim:
- Oyun (Saymaca) Tekerlemeleri: Oyun öncesinde yapılır. Hepimiz çocukluktan mutlaka
hatırlarız, oyun oynayacağız ve ebe kim olacak ona karar verebilmek için saymaca
yapılır. Her yörenin kendine özgü saymacaları vardır. Ortak olanlarda
değiştirilerek kendi oyunlarına aktarılır bazen çocukların. Sadece sokak
oyunlarında değil okullarda da saymacalardan faydalanmakta yarar vardır.
Nedeni; çocukların özellikle dil gelişimine katkı sağlar. Tekerlemeyi söylemeden
önce ve söyledikten sonra ve sürekli tekrar ile çocuklardaki değişimi açıkça
görebilirsiniz. Örnek olarak bir tekerleme yazalım:
‘’ Ayşe
teyze, Ayşe teyze bahçene gireyim mi?
-Gir.
Elmanı alayım mı?
-Al
Kaç tane?
10 (örneğin 10 denilir ve çocuklar
arasında 1’den 10’a kadar sayılır.)’’
- Masal Tekerlemeleri: Masallar,
çocukların büyülü dünyaları… Giriş yapılırken çok farklı bir girişi olur ve
buna masal tekerlemesi denir. Çoğu zaman imkansız, olağanüstü olaylar yer alır
ve masala olan ilgiyi artırmaya yarar. Örnek olarak bir tekerleme yazalım:
‘’ Evvel
zaman içinde, kalbur saman içinde; develer tellal iken, pireler berber iken;
ben anamın beşiğini tıngır mıngır sallar iken…’’
- Bağımsız Tekerlemeler: Bağımsız
tekerlemeler diğer iki tekerlemelerin biraz daha gelişmişi diyebiliriz. Bağımsız
tekerlemelerin oluşturulmasındaki amaç çocuğun dilini en doğru şekilde
kullanmasını sağlamaktır. Çoğu çocuk kelimelerin telaffuzunda sıkıntı yaşar ve
bunu çözebilmenin yolu ise tekerlemelerdir. Tekerlemeler sayesinde çocuklar, birlikte
kullanıldığında söyleyemeyecekleri kelimeleri bir çırpıda söyler ve benzeri
olan sözcüklerde zorlanmaları azalır. Örnek olarak tekerleme yazalım:
‘’Hoşaf iç tası kapa.
Şu köşe yaz köşesi, şu köşe kış köşesi,
ortadaki su şişesi.‘’