Anadolu’nun özgür uygarlığı…
İyonya milattan önce 1000’li yıllarda kurulmuştur. Yunanistan kaynaklı kavimler, Ege denizinin Anadolu kıyılarına, özellikle İzmir ve çevresine yerleşmişlerdir. Şehir devletleri halinde yaşamışlardır. Her şehrin senatosu ve meclisi ayrıdır. Hümanizmaya ve özgür düşünceye önem verdikleri için İyonya uygarlığı birçok bilim adamı ve filozof yetiştirmiştir.
12 tane olan şehir devletinden en ünlüleri, Efes, Milet, İzmir, Foça ve Priene’dir. Ticaret ve tarımla oldukça zenginleşen bu şehirlerde özgür ortam Hipokrat, Heredot, Tales, Pisagor gibi önemli bilim adamlarının yetişmesini sağlamıştır. İyon şehir devletleri Akdeniz’de birçok limanı ve neredeyse tüm Karadeniz’i koloni haline getirmişlerdir. Yoğun bir deniz ticareti iyon halkının refahını sağlıyordu ancak Doğudaki Düşman Perslerin istilası sonucunda yıkıldılar Perslere direnmeyen Milet şehri dışında tüm iyon şehirleri yağmalanmıştır.
İyonyalılarda din özgürlüğü vardır. Ancak halkın büyük bir kısmı yunan tanrılarına taparlardı. Artemis, Zeus bunlardan birkaçıdır. İyonlular Akdenizi çok iyi tanıyan bir milletti, dolayısıyla orta ve doğu Akdeniz ticaretinde söz sahibi konumdaydılar.
Mimari açıdan da oldukça gelişmiş bir sistemleri olan İyonyalıların “İyon nizamı” adı verilen bir mimari üslupları bulunmaktadır. Efes’teki Artemis Tapınağı, Didim’deki Apollon Tapınağı, Samos’taki Hera tapınağı İyonyalılar tarafından yapılmıştı ancak yıkılıp yerlerine tekrar tapınaklar kuruldu. Fakat her şeye rağmen İyon mimarisi Batı mimarisini özellikle Yunan sanatının temel direklerini oluşturdu.
İyonya kısa bir süre Lidya egemenliğinde yaşadıktan sonra milattan önce 546’da yıkıldılar. 50 yıl esaret hayatı yaşayan İyonyalılar bir isyan hareketi başlattılar ancak isyanları başarıya ulaşmayınca tarih sahnesinden silinip gittiler. Kurdukları site devletleri yani şehirler roma döneminde kalkınmış olsa da asla bir daha Hipokrat, Tales gibi bilim adamları yetiştiremediler. Eski şaşalı günler hiç geri gelmedi.
