Ä°nsanların sosyal dünyaları hakkında nasıl düşündüklerini ve izlenimlerinin ne kadar doÄŸru olduÄŸunu anlayabilmek için iki farklı sosyal biliÅŸ türü vardır. Ä°nsanları sosyal dünyaları hakkında bir ÅŸeyler öğrenmek için bu iki farklı türü birbirinden ayırt etmek gerekmektedir.

            Bunlardan birincisi hızlı ve otomatik düşünme biçimidir. ÖrneÄŸin bir polis memuru, bir hırsızla, katille ya da herhangi bir suçluyla karşılaÅŸtığında, suçlunun elini cebine attığını gördüğünde cebinden ne çıkaracağını bilmeden, bir ÅŸeylere uzandığı anda tetiÄŸe basmıştır. Düşünmeden hareket etmiÅŸtir. Bir diÄŸer deyiÅŸle, gördüklerinin ya da varsayımlarının doÄŸruluÄŸu üzerinde bilinçli bir ÅŸekilde durmamış, düşünmemiÅŸtir.

            Elbette ki bazen insanlar, kendileri ve çevreleri üzerlerinde durup düşünürler ve doÄŸru hareket tarzını seçmek için düşüncelerini dikkatlice gözden geçirirler. Hangi okula gideceÄŸiniz, hangi meslekte çalışmak istediÄŸiniz ve sevgilinizden ayrılıp ayrılmayacağınız gibi hayatınızı etkileyecek kararlar üzerinde uzun zaman düşünmüş olabilirsiniz. Bu da bir diÄŸer sosyal biliÅŸ türü olan, yani daha fazla çabayı ve düşünceleri tartmayı gerektiren kontrollü düşünmedir.

            ÇoÄŸu zaman, otomatik düşünme ile kontrollü düşünmenin birlikte uyum içerisinde çalıştıkları görülmüştür. ÖrneÄŸin uçaklarda yüzlerce karmaşık sistemi denetleyen ve deÄŸiÅŸen atmosfer koÅŸullarına göre anında uyum saÄŸlayan otomatik pilotları düşünebiliriz. ÇoÄŸu zaman otomatik pilot her iÅŸi tamamen yerine getirebilir ancak bazı zamanlarda insan pilotun, kumandayı ele alması ve uçağı kendi kontrol ederek uçurması gerekir.

            Rodin’in ünlü Düşünen Adam Heykeli insanların oturup bir konu üzerinde ağır ağır ve dikkatlice düşünmesi kontrollü düşünmeye örnek olarak gösterilebilir. Bununla birlikte, insanlar farkında olmasa da bilinçdışı, kasıtsız, istemsiz ve eforsuz otomatik düşünmeyi kullanırlar.

             Yukarıda verdiÄŸimiz uçak örneÄŸinde olduÄŸu gibi, insanlarda da çevreyi denetleyen, sonuçlar çıkaran ve davranışlara yön veren birer otomatik pilot bulunur. Bunun yanı sıra insanlar istediklerinde bu otomatik düşünme biçimini devre dışı bırakabilir ve bir durumu yavaÅŸ ve dikkatli bir ÅŸekilde deÄŸerlendirip analiz de edebilirler. Bunun için önce otomatik düşünmenin doÄŸasını incelemek gerekir.