Sosyolojinin alt dallarından biri de
eÄŸitim sosyolojisidir. Sosyolojideki
temel kavramların eğitim bilimlerine uyarlanmasıyla oluşan eğitim sosyolojisi
özellikle Amerika’da eğitimin uygulanmasında yaşanan sıkıntı ve başarısızlıklar
sonucunda ortaya çıkan ihtiyaçtan doğmuştur. En genel tanımıyla eğitim, bireyin davranışlarında kalıcı ve
istendik yönde yaşantı yoluyla değişim oluşturma sürecidir. Eğitimi konu
edinen, inceleme ve araştırmalarında bilimsel yöntemleri kullanan bilim dalına
ise eÄŸitimbilim denir. Toplumu
sistemli bir şekilde inceleyen ve bunun sonucunda görüş geliştiren, insanların
birbirleriyle iletişim, etkileşim ve davranışlarını konu alan bilim dalına da sosyoloji denmektedir. Eğitim,
toplumsal bir mesele olduğuna göre sosyolojiden faydalanmaması kaçınılmaz
olacaktır.
Eğitim sosyolojisinin kurucuların
biri Emile Durkheim’dir. Eğitimi toplumsal bir olay olarak ele almış,
eÄŸitimin toplumda var olan uygulama ve geleneklerin bir sonucu olduÄŸunu
savunmuştur. Eğitimin temel görevi bireyleri toplumsallaştırmaktır. Bunun için
de toplumsal norm ve deÄŸerlerin benimsenmesini saÄŸlayacak olan bir ahlak
eğitimi verilmelidir. Böylelikle bireyler toplumca kabul gören değerlere bağlı
kalacak toplumsal düzen de bozulmayacaktır.
Max Weber de sanayi ve
teknoloji toplumunu ele alarak eÄŸitim sosyolojisine yeni kavramlar
kazandırmıştır. Ona göre eğitimin görevi, hızla sanayileşen toplumlara ihtiyaç
duyulan uzmanları yetiştirmektir.
Karl Mannheim ise eÄŸitimin
ancak ve ancak toplumsal kurumlarla var olabileceğini söyler. Bu nedenle de
eğitimin başlıca görevi toplumu oluşturan bireylerin yaşamda daha başarılı
olmalarını sağlamaktır.
Eğitim sosyolojisine katkıda bulunan
önemli isimlerden bir diğeri de John Dewey’dir. Ona göre eğitim
toplumsal değişimi sağlamaktadır. Bu değişimin oluşabilmesi için toplumun
ihtiyaçları ve gerçek yaşam göz önünde bulundurulmalı, çocuğa verilen eğitim
onu yaşama hazırlamalıdır. Dewey, Okul ve Toplum adlı eseriyle görüşlerini
eğitim sosyolojisine önemli bir eser kazandırmıştır.
EÄŸitim sosyolojisi eÄŸitimle ilgili
olan her şeyi toplum ve sahip olunan kültürel değerler çerçevesinde ele alır.
Topluma ait bireyler yetiştirilirken aynı zamanda eğitimi uygulayan kişilere bu
alanla ilgili araştırma, yöntem ve tekniklerin öğretilmesi amaçlanmıştır.
Eğitimle ilgili oluşturulan kuram ve yöntemleri belirleyen unsurlar, eğitim
kurumlarının diğer toplumsal kurumlarla olan ilişkileri, okul dışında, çevreden
alınan eğitim, sanayi toplumlarında gözlemlenen ve eğitim sosyolojisi alanına
giren sorunlardandır.
Eğitim sosyolojisi bir bilim dalı
olduğu için yöntem olarak da bilimi kullanır. Özellikle davranış bilimlerinde
tercih edilen gözlem, örnek olay, sosyometri, eğitimle ilgili yapılan
istatistikler, anket ve görüşmeler sıkça başvurulan yöntemlerdendir.