Toplumlar tarafından insanların
menfaatleri ve kendi kendilerini yönetmeleri için kurumlar oluşturulur.
Devletin amacı bu kurumlar vasıtasıyla bireylere kapasitelerini kullandırtmak
ve onları mutlu etmektir. Demokrasinin olduğu toplumlarda insanlar belirli
haklara sahiptirler. İnsan doğasından kaynaklanan bu haklar dolayısıyla ırk,
mezhep vs. farkı gözetmeden oluşturulur. Yani evrensel bir niteliktedir.
Demokrasi gereği bireyler hem özgür olduğu kadar sorumluluk sahibi, hem de
sorumluluklarını kabullendiği kadar özgürdür. Ayrıca bireyleri kendi amaçlarını
gerçekleştirebilme fırsatını yakalayınca özgürleşirler. Demokrasi, bu özgürlüğü
koruma ve geliştirme görevini taşır. Bireysel özellikler açısından herkes birbirinden
farklı olsa da demokraside her birey kanun önünde, kamusal hizmetlerde eşittir.
Günümüz karmaşık toplumlarında
bireylerin doğrudan yönetime katılması mümkün değildir. Bu nedenle insanlar
kendilerini temsil edecek bir yönetici seçer ve demokrasi bu şekilde yaşanır. Eğitimin
amaçlarından biri bireylerde demokrasi konusunda bir farkındalık oluşturmaktır.
Bunun için ülkenin siyasi ideolojisi ve kültürü, demokrasinin topluma
katkıları, oy verme, yönetim ve liderlik gibi bilgiler aşılanmalıdır. Eğitim
yoluyla özellikle eleştirel bakış açısı verilmelidir. Eğitim esnasında
bireylere kişisel ve mesleki ilgi alanlarını keşfetmesi için yol gösterilmeli
bunları geliştirmesi için destek olmalıdır.
Demokrasinin temelinde özgürlük
vardır. Bireylerin demokratik özgürlüğü özümseyebilmesi için küçük yaşlardan
eğitiminin verilmesi gerekir. Çünkü bazı davranış kalıplarının kişiliğine
oturmuş olması lazımdır. Demokratik toplumlara fikirlerine körü körüne bağlı,
eleştiriye kapalı bireyler uygun düşmemektedir. Demokrasi varsa bireyler
değişime ve gelişime hazır olmalıdır. Bireylere okullarda başkalarının
görüşlerine saygılı olma, bir olay veya duruma değişik açılardan bakabilme,
işbirliği yapabilme özellikleri kazandırılmalıdır. Çünkü demokrasi bireylerin
ayrı ayrı değil birlik olarak kazanabilecekleri bir erdemdir. Ülkede geçerli
olan demokrasi kuralları okulda gerçekleştirilen her türlü etkinlikte
uygulanmalıdır.
Cumhuriyetin ilanından günümüze
kadar eğitim alanında birçok gelişme yaşanmıştır. Atatürk’le birlikte eğitim milli,
laik, çağdaş bir görünüm kazanmıştır. Teorinin yanında uygulamanın da eğitime
dahil olmasına öncülük etmiştir. Atatürk’ten sonra da demokrasi ve gelişme
adına önemli adımlar atılmıştır. Fakat, eğitim alanında demokratik ögelere
yeterince yer verilmemiştir. Bu nedenle günümüzde siyasal bilgilere uzak bir
nesil yetişmektedir. Daha çok üniversitelerde siyasal bilgiler edinmeye
başlayan bireyler genellikle bu bilgiyi akademik anlamda değil, çevrelerinden
alırlar. Çünkü her üniversite programına siyasal bilgiler ve demokrasi içerikli
bir müfredat konulmamıştır. Bunun sonucu olarak demokratik ilkeler tam olarak
yerleşmemiştir. Örneğin köy-kent, cinsiyet gibi farklılıklar eşitliğin önünde
bir engel olmuştur. Ayrıca eğitim aracılığıyla her bireyin kendi kapasite ve
yeteneklerini sonuna kadar geliştirmesi ve kullanması söz konusu olamamıştır.
Cumhuriyetten bugüne kadar yaşanan siyasi değişikliklerin eğitime de yansıması,
eğitim politikasının siyasal iktidarların kendi felsefesine göre değişmesi
eğitimde bir istikrarsızlığa neden olmuştur.