ZİHNİYET: KENDİ YETENEKLERİMİZİ ALGILAMAK
Öyle tahmin ediyorum ki
gelmiş geçmiş en iyi basketbol oyuncularından Michael Jordan’ın hikayesini
hemen hemen bilmeyeniniz yoktur. Lise yıllarında basket takımından atılmasını
hepinizin bildiğini düşünüyorum. Bu vermiş olduğum örnekte de görüldüğü gibi benlik-bilgisinin, yani kendi yetenek
ve becerilerimizi kendimize açıklamamızın çok önemli bir türü bulunmaktadır.
Bazı insanlar kendi yeteneklerinin değişmez olduğuna inanırlar. Genellikle şu
düşünceye sahiptirler, bir insanda bir yetenek ya vardır ya da yoktur.
Psikolog Carol Dweck’e göre herkesin
değişmeyen oranda yetenekleri olduğu düşüncesine sabit zihniyet adı verilir. Bu görüşe göre spor, müzik hatta
zekamızın potansiyel yetenekleri oranı sabittir. Buna karşılık, Dweck, gelişim zihniyeti olarak adlandırdığı diğer düşünce biçiminde ise
yetenekler serpilip, gelişebilen ve işlenebilir niteliklerdir. Araştırmalar
bize zihniyetin başarı açısından çok önemli bir role sahip olduğunu
göstermiştir.
Sabit
zihniyete sahip olan insanlar engellerle karşılaştıkları zaman vazgeçme eğilimi
gösterirler ve becerilerini geliştirmek için daha az çaba sarf ederler ne de
olsa bir şeyi başaramamaları bunun için gerekli şeye sahip olmadıklarını
gösterdiğini düşünürler. Verdiğimiz örnekteki "Michael Jordan" gibi insanlar
ise gelişim zihniyetine sahiptirler ve engelleri çok çalışma yolu ile kendini
geliştirmek için bir fırsat olarak algılarlar.
Zihniyet,
sadece sporda elde edilecek başarı açısından değil, akademik alanda dahil olmak
üzere her türlü yeteneği nasıl gördüğümüz açısından önemlidir. Öğrencilerin
çoğu üniversite yaşamlarının başlarında bir engelle karşılaşır, örneğin sizde
herhangi bir dersinizden ilk sınavında düşük bir not almış olabilirsiniz.
Önemli olan bu notun sizde nasıl bir hayal kırıklığı yaratmış olduğudur. Dweck’in az önce bahsettiğim
araştırmalarına göre sabit zihniyete sahip olan öğrenciler bu noktada vazgeçip
sonraki sınavlarda da düşük notlar almışlar, buna karşın gelişim zihniyetinde
olan öğrenciler sonraki sınavlara iki kat fazla çalışıp daha yüksek notlar
aldığı gözlenmiştir. Yine bu araştırmalar zihniyetlerinde değişebileceğini
göstermiştir.
Sabit
görüşlü insanlar, gelişim görüşünü benimsemeyi öğrenebilirler. Dolayısıyla bir
daha ki sefer ister spor olsun, ister ders konusunda, isterse kiÅŸisel
ilişkilerde bir engelle karşılaştığınızda o yeteneğe sahip olmadığınızı
düşünmek yerine daha çok çalışmalı ve kendinizi geliştirmelisiniz.