Anadolu Selçuklu Devleti, 1071'deki Malazgirt Zaferi'nin ardından Bizans sınırına Türkmen beyleri ve aşiretleri yerleştirdi. Sınırdaki bu yerleşimlere “uç beylikleri” denilirdi. Selçuklu Devleti'nin toprak verdiği bu uç beylerinden bir isteği vardı: Herhangi bir savaş anında destek sağlamak.
Anadolu'daki bu beyliklerin, Anadolu'nun Türkleşmesine büyük katkıları oldu. Hakimiyet kurdukları bölgelere Türk kültürünün yerleşmesini sağladılar. Bunun dışında Anadolu'nun bayındır hale gelmesinde de katkıları vardı. Değişik bölgelere çok sayıda eserler yaptılar.
1243'teki Kösedağ Savaşı'ndan sonra Selçuklu Devleti'nin yıkılış sürecine girmesiyle birlikte bu uç beylikleri bağımsızlıklarını ilan ettiler.
Bu uç beyliklerini sırasıyla mercek altına alalım…
OSMANOĞULLARI
Moğol baskısından ötürü Anadolu'ya gelen Kayılar tarafından 1299'da Söğüt ve Domaniç civarında kuruldu. Kurucusu Osman Bey idi. İlk zamanlarda Anadolu'daki beyliklerle büyük bir mücadele içine girmedi. Daha çok Bizans sınırına doğru ilerleyiş gösterdi. Bizans üzerine yaptığı akınlarda kısa bir sürede başarı gösterdi ve sınırlarını genişletti. 1299'da bir beylik olmasına rağmen bir zaman sonra cihan devleti oldu. Anadolu'daki beylikler dönemini de kapattı; Fatih Sultan Mehmet'in Karamanoğulları Beyliği'ni topraklarına katmasıyla.
KARAMANOĞULLARI
Oğuzların Avşar koluna mensup olan Karamanoğulları, 1256 yılında kuruldu. Karamanoğulları, Konya ve Karaman çevresinde egemenliğini sürdürdü. Anadolu'daki beyliklerin en güçlülerinden biriydi. Kendilerini Anadolu Selçuklu Devleti'nin varisi olarak görüyorlardı. Osmanlı Devleti'ni en çok uğraştıran beyliklerden biri oldu. Karamanoğlu Mehmet Bey, Türkçe'yi resmi dil olarak ilan etti. Beylik, 1487'de Osmanlı hakimiyetine girdi.
GERMİYANOĞULLARI
Oğuzlar'ın Avşar boyundan olan Germiyanoğulları Beyliği, 1283 yılında Kütahya merkez olmak üzere kuruldu. Beyliğin kurucusu Yakup Bin Ali Şir idi ve beylik en parlak zamanını onun döneminde yaşadı. Topraklarının bir bölümü çeyiz olarak Osmanlı Devleti'ne verildi. 1428'de 2. Murat'ın seferiyle Osmanlı Devleti tarafından ele geçirildi.
KARESİOĞULLARI
Karesioğulları, 1299 yılında Balıkesir ve Çanakkale çevresinde kuruldu. Bölgesel konumu sebebiyle denizcilik alanında ileri bir konumdaydı. 1360'da Osmanlı Devleti'nin egemenliğine girmiş; böylece Osmanlı Devleti'ne ilk katılan beylik olmuştu. Karesioğulları'nın üstün konumdaki donanmasından Osmanlı Devleti yararlanmış ve Rumeli yönündeki seferlerinde kolaylık sağlamıştı.
HAMİTOĞULLARI
1301'de İlyas Bey tarafından kurulan Hamitoğulları; Isparta, Yalvaç ve Eğirdir civarında egemenlik kurdu. Hamitoğulları, topraklarının bir kısmını (Akşehir, Seydişehir, Yalvaç, Beyşehir) ücret karşılığında Osmanlı Devleti'ne verdi. 1423 yılında Osmanlı Padişahı 2. Murat tarafından beyliğe son verildi.
AYDINOĞULLARI
Aydınoğulları, Germiyanoğulları Beyliği'nin ordusunda görev yaptığı sırada bağımsızlığını ilan eden Aydınoğlu Mehmed Bey tarafından kuruldu.(1308) En güçlü dönemini Umur Bey zamanında yaşadı. Zamanla sınırlarını genişleterek İzmir ve Ödemiş'i de topraklarına kattı. Aydınoğulları, denizcilik alanında büyük ilerleme kaydetmişti. Venedik, Ceneviz, Kıbrıs ve Rodos Şövalyelerinden oluşan Haçlı donanmalarıyla mücadele etti. Beyliğe, 1426'da 2. Murat son verdi ve Osmanlı topraklarına katıldı.
MENTEŞEOĞULLARI
1282'de Menteşe Bey tarafından Muğla ve dolaylarında kuruldu. Denize kıyısı olmasından dolayı donanmaya önem verdi ve güçlü bir donanma kurdu. Venediklilerle ve Rodos'taki Sen Jan Şövalyeleri'yle mücadele içerisinde oldu. Osmanlı Devleti, 1424'de topraklarına kattı.
CANDAROĞULLARI
Candaroğulları, Kastamonu ve Sinop dolaylarında 1292 yılında kuruldu. 1461 yılında da -Fatih Sultan Mehmet döneminde- Osmanlı Devleti'ne katıldı.
SARUHANOĞULLARI
Saruhanoğulları, Saruhan Bey tarafından Manisa ve çevresinde kuruldu. Saruhanoğulları da denizcilik faaliyetlerinde bulundu. Çelebi Mehmet tarafından 1410'da Osmanlı Devleti'nin hakimiyetine alındı.
DULKADİROĞULLARI
Dulkadiroğuları, 1337'de Adana ve Maraş çevresinde kuruldu. Kurucusu Zeyneddin Karaca Bey idi. Dulkadiroğuları'na 1515'de Yavuz Sultan Selim Turnadağ Savaşı ile son verdi. Dulkadiroğuları'nın Osmanlı Devleti'nin egemenliğine girmesiyle Anadolu'da Türk siyasi birliği de sağlanmış oldu.
RAMAZANOĞULLARI
Ramazanoğulları, 1353 yılında kuruldu. Adana ve çevresinde hüküm süren Ramazanoğulları, 1609'da Yavuz Sultan Selim tarafından alındı.
KADI BURHANEDDİN AHMED DEVLETİ
Vezir Kadı Burhaneddin Ahmed tarafından 1381 yılında Sivas merkez olmak üzere kuruldu. 1398 yılında da Osmanlı Devleti'nin egemenliğine girdi.
