Anadolu
Selçuklu Devleti, 1071'deki Malazgirt Zaferi'nin ardından Bizans
sınırına Türkmen beyleri ve aşiretleri yerleştirdi. Sınırdaki
bu yerleşimlere “uç beylikleri” denilirdi. Selçuklu Devleti'nin toprak verdiği bu uç beylerinden bir isteği vardı: Herhangi bir
savaş anında destek sağlamak.
Anadolu'daki
bu beyliklerin, Anadolu'nun Türkleşmesine büyük katkıları
oldu. Hakimiyet kurdukları bölgelere Türk kültürünün
yerleşmesini sağladılar. Bunun dışında Anadolu'nun bayındır
hale gelmesinde de katkıları vardı. Değişik bölgelere çok sayıda eserler yaptılar.
1243'teki
Kösedağ Savaşı'ndan sonra Selçuklu Devleti'nin yıkılış
sürecine girmesiyle birlikte bu uç beylikleri bağımsızlıklarını
ilan ettiler.
Bu uç beyliklerini sırasıyla mercek altına
alalım...
OSMANOĞULLARI
Moğol
baskısından ötürü Anadolu'ya gelen Kayılar tarafından 1299'da
Söğüt ve Domaniç civarında kuruldu. Kurucusu Osman Bey idi. İlk zamanlarda
Anadolu'daki beyliklerle büyük bir mücadele içine girmedi. Daha çok Bizans sınırına doğru ilerleyiş gösterdi. Bizans
üzerine yaptığı akınlarda kısa bir sürede başarı gösterdi
ve sınırlarını genişletti. 1299'da bir beylik olmasına rağmen bir zaman sonra cihan devleti oldu. Anadolu'daki beylikler
dönemini de kapattı; Fatih Sultan Mehmet'in Karamanoğulları Beyliği'ni
topraklarına katmasıyla.
KARAMANOĞULLARI
Oğuzların
Avşar koluna mensup olan Karamanoğulları, 1256 yılında kuruldu. Karamanoğulları,
Konya ve Karaman çevresinde egemenliğini sürdürdü. Anadolu'daki beyliklerin en güçlülerinden biriydi. Kendilerini
Anadolu Selçuklu Devleti'nin varisi olarak görüyorlardı. Osmanlı
Devleti'ni en çok uğraştıran beyliklerden biri oldu.
Karamanoğlu Mehmet Bey, Türkçe'yi resmi dil olarak ilan etti.
Beylik, 1487'de Osmanlı hakimiyetine girdi.
GERMİYANOĞULLARI
Oğuzlar'ın
Avşar boyundan olan Germiyanoğulları Beyliği, 1283 yılında
Kütahya merkez olmak üzere kuruldu. Beyliğin kurucusu Yakup Bin
Ali Şir idi ve beylik en parlak zamanını onun döneminde yaşadı.
Topraklarının bir bölümü çeyiz olarak Osmanlı Devleti'ne
verildi. 1428'de 2. Murat'ın seferiyle Osmanlı Devleti tarafından
ele geçirildi.
KARESİOĞULLARI
Karesioğulları,
1299 yılında Balıkesir ve Çanakkale çevresinde kuruldu. Bölgesel
konumu sebebiyle denizcilik alanında ileri bir konumdaydı. 1360'da Osmanlı Devleti'nin egemenliğine girmiş;
böylece Osmanlı Devleti'ne ilk katılan beylik olmuştu.
Karesioğulları'nın üstün konumdaki donanmasından Osmanlı
Devleti yararlanmış ve Rumeli yönündeki seferlerinde kolaylık
sağlamıştı.
HAMİTOĞULLARI
1301'de
İlyas Bey tarafından kurulan Hamitoğulları; Isparta, Yalvaç ve
Eğirdir civarında egemenlik kurdu. Hamitoğulları, topraklarının
bir kısmını (Akşehir, Seydişehir, Yalvaç, Beyşehir) ücret
karşılığında Osmanlı Devleti'ne verdi. 1423 yılında Osmanlı
Padişahı 2. Murat tarafından beyliğe son verildi.
AYDINOĞULLARI
Aydınoğulları, Germiyanoğulları Beyliği'nin ordusunda görev yaptığı
sırada bağımsızlığını ilan eden Aydınoğlu Mehmed Bey
tarafından kuruldu.(1308) En güçlü dönemini Umur Bey zamanında
yaşadı. Zamanla sınırlarını genişleterek İzmir ve Ödemiş'i de topraklarına kattı. Aydınoğulları,
denizcilik alanında büyük ilerleme kaydetmişti. Venedik, Ceneviz,
Kıbrıs ve Rodos Şövalyelerinden oluşan Haçlı donanmalarıyla
mücadele etti. Beyliğe, 1426'da 2. Murat son verdi ve Osmanlı
topraklarına katıldı.
MENTEŞEOĞULLARI
1282'de
Menteşe Bey tarafından Muğla ve dolaylarında kuruldu. Denize
kıyısı olmasından dolayı donanmaya önem verdi ve güçlü bir
donanma kurdu. Venediklilerle ve Rodos'taki Sen Jan Şövalyeleri'yle
mücadele içerisinde oldu. Osmanlı Devleti, 1424'de topraklarına kattı.
CANDAROĞULLARI
Candaroğulları,
Kastamonu ve Sinop dolaylarında 1292 yılında kuruldu. 1461 yılında
da -Fatih Sultan Mehmet döneminde- Osmanlı Devleti'ne katıldı.
SARUHANOĞULLARI
Saruhanoğulları,
Saruhan Bey tarafından Manisa ve çevresinde kuruldu.
Saruhanoğulları da denizcilik faaliyetlerinde bulundu. Çelebi
Mehmet tarafından 1410'da Osmanlı Devleti'nin hakimiyetine alındı.
DULKADİROĞULLARI
Dulkadiroğuları,
1337'de Adana ve Maraş çevresinde kuruldu. Kurucusu Zeyneddin Karaca Bey idi. Dulkadiroğuları'na 1515'de Yavuz Sultan Selim
Turnadağ Savaşı ile son verdi. Dulkadiroğuları'nın Osmanlı
Devleti'nin egemenliğine girmesiyle Anadolu'da Türk siyasi birliği
de sağlanmış oldu.
RAMAZANOĞULLARI
Ramazanoğulları,
1353 yılında kuruldu. Adana ve çevresinde hüküm süren
Ramazanoğulları, 1609'da Yavuz Sultan Selim tarafından alındı.
KADI BURHANEDDİN AHMED DEVLETİ
Vezir Kadı Burhaneddin Ahmed tarafından 1381 yılında Sivas merkez olmak üzere kuruldu. 1398 yılında da Osmanlı Devleti'nin egemenliğine girdi.