Kent Kimlik İlişkisi
Kent kavramı, fiziksel ve düşünsel bir yapılanmanın ürünüdür. Bu ürün, bireyin tek tek durumundan ziyade bireylerin dağılım ve bu dağılımın gösterdiği genel şekillenme sonucu oluşmaktadır.
Hajek kenti ilişkiler bağlamında tanımlamıştır. Kent; biçimlerden, renklerden, ışıklardan, sudan ve yeşil alanlardan oluşan bir sanat alanıdır. Burada insanlar birbirleriyle karşılaşıp buluşmakta ve birlikte olmaktadırlar. Kent, her sınıftan insana toplumsal olarak birbirleriyle iletişim kurma fırsatı vermektedir. Kent önceden kararlaştırılmış veya rastlantısal buluşmaların yeridir. Kent, her dönem ve kültürde, insanların her konuda fikir yürüttükleri bir mekan olmuştur. Kentler, insanlar için vazgeçilmez önem taşıyan felsefe, din ve sanatların vücut bulduğu, var olduğu, yaratıldığı yerlerdir. Daha da önemlisi, düşüncelerin, felsefelerin ve yaşantıların tartışıldığı, bunların alışverişinin yapıldığı bir forum; etrafında dolaşılacak, orada ikamet edilecek; tartışma, kutlama; yeme-içme, oyun, dans gibi etkinliklerin yapılabileceği; düşünmeye ve gözleme dayanan, sonuç olarak da insanların bir araya gelip, kendi kimliklerini buldukları bir alan olarak algılanmalıdır (Hajek, 1993’den aktaran Öztürk 2007, s.5).
Tüm kentler başlangıçta barınma gereksinimine hizmet etmekteydi. Ancak kentlerin değişen yüzü bize kırsal kent ve kentsel kent kavramlarını ortaya çıkardı. Kırsal kent kavramı, o yerleşkenin sadece yerleşim üniteleri ve o ünitelere hizmet eden küçük ticari birimler ile hizmet ünitelerinden meydana geldiğini ifade etmektedir. Bu tip kentlerin çevre kentlerle de ilişkileri son derece zayıftır. Kentsel kent diğer bir adıyla günümüzde metropol olarak ele aldığımız bu kavram çerçevesinde oluşan kentlerde ise diğer kentlerle iletişim çok güçlüdür ve hatta kentler artık diğer kentlerle bir bütünlük göstermektedir. Bu tip kentlerde de kent bölgeleri oluşmakta ve çok çeşitli yerleşim üniteleri meydana gelmektedir.
Hindistan’ın Şandigal şehri, kır ve kentin bir arada düşünülerek oluşturulan önemli bir yerleşkedir. Doğa adeta kentin içinde akmaktadır. Doğayı yerleşim alanlarına sokma çabası söz konusudur. Böylelikle kır ve kent kavramı bir arada yaşatılmaya çalışılmaktadır.
İngiltere’de ise kentlerin gelişiminde hep dengeli çalışan bir organizma yaratma çabası söz konusudur. Kentler gelişmeden önce ufak bir köyken; kent merkezleri, yeşil alanların, iş alanlarının vb… dengeli düzenlenmesiyle çalışma alanları, üniversiteleriyle bir şehir yaratma amacı vardır. Bu şekillenmede ise, her zaman geçmişe saygı söz konusudur. Ayrıca kentlerin oluşumunda toplumsal kriterler de göz önünde tutularak bir bütünlük içinde gidilmektedir.
Bu iki örnek bize gösterir ki; birincisinde Şandigal şehri, Hindistan’dan farklı bir merkez gibi, toplumun gereksinimlerine uyulmaması sonucu gelişmesi determanist bir yaklaşımı ortaya çıkarırken; ikinci örnek olan İngiltere’deki planlamada ise toplumsal bir yaklaşımla gelişme söz konusudur.
Bireyin birlikteliği ile oluşan toplum kavramı kentlerin yapı taşlarını oluşturur. Bu da bize gösterir ki toplumun kentin dinamiklerinde önemli etkisi söz konusudur. Bu yüzden toplumunda yaklaşımı alınarak genel bir planlama sonucu kentlerin gelişmesi gerekmektedir.
Ülkemizde ise kırsal ve kentsel kent kavramı ciddi bir ayrım göstermektedir. Bunun sonucunda ise, kır-kent arası farklı bir yapı oluşmaktadır.
‘’Kent ile köy arasında ki ayrımın doyurucu olmadığı görüşüne göre kent ve köy, boşlukta kendiliklerinden var olan, ayrı varlık değillerdir. Her birinin ötekinde de rastlanan, onunkiyle karışan özellikleri vardır. Küçük bir köy önce kasaba daha sonra da kent olmaya adaydır. Kent ve köy arasında yaşama biçimi farkı tek bir özellik ya da etkenin sonucu değildir. Birbirine sıkıca bağlı, işlevsel ilişkileri olan bir dizi özelliklerin ürünüdür. Kentlerle köyler arasında elverişli bir ayrım yapmak istendiğinde karşılıklı ilişkileri ve işlevsel bağlantıları tümü ile hesaba katmak gerekir’’ (Keleş, 1976).
Kentler ‘’medeniyetlerin seralarıdır’’, burada insan dehası anlam bulmakta, özgün, estetik, kültür ve etik değerler yer almaktadır. Bu yönüyle kent ‘’insanlığın eriştiği en yüksek başarısıdır’’ (Jones, 1967).
Kentler insanların en iyi standartlarda yaşamlarını sürdürebilmesi için oluşturulmaktadır.
Kentler birbirini besleyen birbirinin ara kesiti gibi hizmet eden ünitelerle meydana gelmektedir. Amaç; kenti oluşturan insanların, standart üstü seviyedeki hizmet ürünleriyle donatılmış bir kentte yaşamını sürdürmesini sağlamaktadır.
Cansever’e göre kent, insanın hayatını düzenlemek üzere meydana getirdiği en önemli ve en büyük fiziki ürünü ve insan hayatını yönelten; çevreleyen yapıdır (Aydemir, 2004, s.3).
Kentlerin gelişiminde o yerleşkenin sahip olduğu doğal kimlik faktörleri de etkili olmaktadır. Kentler bu çerçevede gelişirken ciddi bir etkileşim içinde olmakta ve kendi öz kimliğini oluşturmaktadır.
Kimlik ise; ‘’doğadaki herhangi bir canlıyı veya objeyi başka canlı veya objeden ayıran, öncelikle onun görsel, işitsel vb… diğer duyularla algılananı kendine özgü kılma durumudur. Kimlik eşitlik değil daha çok bireysellik, teklik, özgünlük anlamındadır. Kendine özgü olma durumu, kuşkusuz diğer canlı veya cansız varlıklarla kurulan ilişkilerle anlaşılabilir. Bu yüzden ‘’ilişki’’ kimliğin ortaya çıkmasında gerekli eylem biçimidir (Ocakçı, 1993, s.178).
Kimi kentler tarihi özelliklerini muhafaza ederek, kimi kentlerde önemli simgeleriyle kimliklerini belirlerken; kimi kentlerde doğal güzellikleriyle; kimilerinde de kültürel yerleşmeleriyle kimlik tanımı yapılmaktadır. Kimlik; kavramsal olarak ülke ölçeğinden kentlere ve kent yerleşkelerine inildikçe farklılaşmalar göstermektedir. Örneğin, Türkiye denildiğinde ilk akla gelen kimlik özellikleri (turizm bölgeleri olarak güney sahillerimiz; tarihi güzellikleriyle Nemrut, Kapadokya, İstanbul vb…) kentlerden bahsedilebilir. Daha alt ölçekte İstanbul deyince Ayasofya, Kız Kulesi, Süleymaniye gelirken; ilçeler bazında ise o bölge için referans olarak da ele alabileceğimiz noktalar oluşmaktadır zihinlerimizde.
Günümüzde kimlik tanımını aynı fikri paylaşmayan yapı gruplarının oluşturduğu yerleşimler, o yerleşkeye ait olmama durumunu uyandırmaktadır. Oysa aynı dili paylaşan yapıların bir araya gelmesi ise, oraya aitlik olgusunu pekiştirmekle birlikte orada önemli bir kimlik kazanmış olmaktadır. Bu duruma ülkemizde pek rastlayamayız.
Örneğin, Perşembe Pazarı bölgesinde sonradan oluşan yerleşke o bölgenin kimliğinde ciddi olarak olumsuz bir görüntü sergilemektedir, ülkemizde bu tarz düzenlemeler karşımıza çıkabilmektedir.
Kentlerin kimliğini kentliler ve onların yaşam biçimi oluşturur. Kent kimliği, yaşam biçiminin kendisi değil de, bu biçimin sonucu olan ürünler yargılanarak değerlendirilemez. Kent kimliği durağan olmayan, sürekli gelişip değişen dinamik bir oluşumdur (Toker, 1993, s.227).
Sonuç olarak; kentin özgün nitelikleriyle şimdi ve gelecekle bir bütünlük kurulması, kimliğinde kavram kargaşası yaşamaması, bir süreklilik oluşturması ancak tarihsel kimliği yani tarihsel geçmişin analizi ile mümkün olabilmektedir.
