Gelenek; bir toplumda saygınlık görmüş birtakım olayları ve davranışları kuşaktan kuşağa kültür vasıtasıyla aktarılarak o toplumun benliğine girmiş töre, bilgi, alışkanlık ve yaptırım gücü olan her türlü kültürel kalıntılardır. Geleneğin oluşması için toplumun birlikteliğinin yanında uzun bir geçmiş de ister. Öyle ki; doğum, askerlik, hamilelik, askere gitme/gelme, ölüm gibi olayların sonucunda veya başlangıcında gelenekleri rahatlıkla görebiliriz.
Toplum, gelenekten bağımsız yaşayamaz. Yani bir toplumda gelenekler ne kadar gelişmiş, insani değerlere ne kadar önem verilmiş ise o toplum o denli uzun ve refah içinde yaşar. Buna en güzel örneklerden biri Türk Toplumu olmakla birlikte bu örnekleri çoğaltmak mümkündür: İran, Çin, Batı Avrupa v.s…
Toplumlar geleneklerini oluştururken başka toplumlardan, topluluklardan kültür vasıtası ile değerler alır, verir. Buna örnek olarak Türk toplumunda var olmayan “Gelinin Damadın Ayağına Basması Geleneği” zamanla Avrupa kültüründen Türk kültürüne girmiş ve gelenekleşmiştir. Geleneklerin alışverişi genelde kasıtlı, bazen dolaylı yollarla farklı toplumlara aşılanır, bazen de toplumun ahlak yapısına uyan farklı toplumlardaki gelenekler, kültürde kendine bir yer bulur. Bu alışverişin yaşanmasını etkileyen birçok faktör mevcuttur. Bunların en önemlileri; gelişmişlik, popülerlik, daha köklü toplum olma, dünyayı etkileyecek olayların o toplumda yaşanmış olması (En önemli örneklerden biri Fransız ihtilalıdır.), v.s…
Kültürün bir kolu olan gelenek çok geniş bir konudur. Giyim, yemek, müzik, spor, ahlak, aile gibi toplumun önemli olaylarına kalıp biçerek yapıtaşlarını oluşturur. Türk Toplumunun varlığından bu yana süregelmiş aile geleneği, Türklerin en önemli geleneklerindendir. Aileye bağlılık, aileye saygı gibi birçok yan dala ayrılan bu gelenekte İran, Arap, Çin gibi büyük toplumların önemli izleri de görülür.
Geleneğin oluşmasında etkili olan önemli faktörlerden biri olan coğrafi şartlar konusuna değinecek olursak; Coğrafi koşullar insanların yaşayışını etkileyen önemli bir etkendir. Türklerin bozkır kültüründen, Arapların çöl kültüründen, İngilizlerin deniz kültüründen etkilenmesinin en önemli nedeni olan coğrafi nedenler, toplumların benliğine işler ve bunu atmak veya değiştirmek zor ve zahmetlidir.
Kısacası; “ Kültür > Gelenekler > Toplum “ şeklinde bir zincirdir bu gelenek, toplum ve kültür olayı. Kültürler yaşayıştan ve geçmişten, gelenekler kültürden, toplum ise tüm bunlardan etkilenir.
Son olarak bazı kültürlerden gelenek örnekleri vererek yazımı bitirmek isterim. Bu örneklere dikkat edecek olursak arasındaki ilişkiyi rahatlıkla anlayabiliriz.
Türk Gelenekleri: Göbek adı koymak, göbek kordonu saklamak, kız istemek, kurşun dökme, halı – kilim desenleri, pazar kurma, at binme, sarık ve şalvar giyinme v.s…
Arap Gelenekleri: Yemeği el ile yemek, 3 gün düğün, halı – kilim desenleri, Pazar kurma ve deve ticareti, selamlaşma, şalvar ve sarık giyinme v.s…
Çin ve Uzak Doğu Gelenekleri: Panayırlar kurma, selamlaşma, zouri ve geta gibi ayakkabı giyme geleneği, kimono kıyafeti, v.s…
Toplumların benliğinin koruması geleneklerine sahip çıkmakla olur. Tarihte geleneklerini, göreneklerini koruyamamış toplumlar yok olmuş veya yok olma derecesine gelmiştir. Unutulmamalıdır ki gelenekler ve görenekler geçmişten etkilenerek geliştiği için önemlidir ve korunması şarttır.
