Daha önce açıklamış olduÄŸumuz otomatik düşünme türlerinin dünyanın diÄŸer yerlerinde bulunan insanlar içinde geçerli olduÄŸu ya da bazı kültürde diÄŸerlerine göre daha yaygın olup olmadığı merak edilen bir konudur. Sosyal psikologlar da sosyal biliÅŸ üzerindeki etkileri her geçen gün daha fazla merak ederek araÅŸtırmışlardır.

            Hemen hemen bütün insanları dünyayı anlamak için ÅŸemaları kullansa da ÅŸemaların içeriÄŸi yaÅŸadığımız kültürden etkilenmektedir. Hiç şüphesiz içinde yaÅŸadığımız kültür ÅŸemalarımızın da önemli bir kaynağıdır. Åžemalar kültürel etkilerin kendini gösterdiÄŸi önemli alanlardan biridir. İçinde bulunduÄŸumuz kültür aynı zamanda bize dünyayı anlama ve yorumlama biçimlerimizi etkileyen zihinsel yapılar kazandırmaktadır. Kültürümüzden öğrendiÄŸimiz ÅŸemalar dünyayı algılama ve anımsama ÅŸeklimizi güçlü bir ÅŸekilde etkilemektedir.

            Bir baÅŸka açıdan baktığımız zaman kültür, sosyal biliÅŸi temel açılardan da inceler. Genel olarak bilinen bir örneÄŸi yineleyecek olursak, insan zihni sosyal dünya ile düşünmemize ve bu dünyada hareket etmemize yardım eden araçlarla dolu bir alet çantası gibidir. Herkes içindeki bu aletleri kullanabilir, ancak hangi aleti kullanacağımıza içinde yetiÅŸtiÄŸimiz kültürün etkisi fazladır. Eviniz de vida deÄŸil de çivi varsa elinizde bir tornavida da olsa bu pek bir iÅŸinize yaramayacaktır. Åžunu tekrar belirtmemizde fayda var sanırım. Kültür düşünme biçimlerinin hepsini deÄŸil bilinç dışı düşünme veya ÅŸemaları kullanma gibi tüm insanlarda gözlemlenen otomatik düşünme biçimlerini inceler.

            Psikolog Richard Nisbett ve meslektaÅŸları Batı kültüründe yetiÅŸen insanlarda genellikle çözümleyici düşünme tarzı olduÄŸunu, yani bunun anlamı ise çevrelerindeki baÄŸlamı göz önüne almadan nesnelerin özelliklerine odaklandıklarını ortaya çıkarmıştır. Buna karşın DoÄŸu Asya düşünme tarzında etkilenen insanlarda ise bütüncül düşünme tarzı daha çok görülmektedir. Yani genel baÄŸlama, özellikle de nesneler arasındaki iliÅŸkilere daha çok odaklanırlar.

            Yine de ÅŸu duruma da deÄŸinmeden geçmemek gerekiyor diye düşünüyorum. Ä°nsanların eylemlerini bilinçli olarak denetlediklerini zannetmesi, bunun illa ki böyle olduÄŸunu göstermez. Psikolog Daniel Wagner’e göre insanların eylemlerini bilinçli bir istemle kontrol ettiÄŸini sanması bir yanılsamadan, eylemlerimizi aslında otomatik düşünmemiz ya da dış çevre kontrol ediyorken kapıldığımız boÅŸ bir duygudan ibaret olabilir.

            Her türlü kopukluÄŸa raÄŸmen, bilinçli ve kontrollü düşünme bazen denetimi ele alıp davranışlarımızı etkileyebilir. Bu durum ise bazen iyi, bazense daha kötü yönde sonuçlar ortaya çıkarabilir.