Mezopotamya Uygarlıkları
Mezopotamya Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan bölgeye verilen addır. Şu anki teknolojik gelişmemizi, belki de en çok Mezopotamya uygarlıklarına borçluyuz. Mezopotamya uygarlıkları dediğimizde aklımıza 5 tane uygarlık gelir. Bunlar: Sümerler, Asurlar, Babiller, Elamlar, Akadlar! Bu yazımızda Sümerlerden bahsedeceğiz.
Sümerler
Mezopotamya’nın en gelişmiş kavmi Sümerlerdir. Şimdiki Irak coğrafyasının güneyinde devlet kuran Sümerler, Milattan önce 3500 ila 2000 yılları arasında hüküm sürdüler. Sümerler kendilerinden sonra gelen ve kendi çağdaşı olan tüm kavimleri etkilemişlerdir. Yazı ilk kez Sümerler tarafından bulunmuştur. Astronomi bilimleri ilk kez Sümerler tarafından incelenmeye başlanmıştır. Tarihteki ilk destanlarda “Yaradılış ve Tufan” Sümerlere aittir. Sümerler Sadece astronomide değil tıpta, matematikte, geometride, mimaride, dil, edebiyat ve mitolojide bütün dünyayı etkilemiştir.
Sümerlerde Tapınaklar “ZİGGURAT”
Sümerler tapınaklarına Ziggurat adını verirlerdi. Zigguratlar şehrin merkezine kurulur. Ardından şehir zigguratın etrafında gelişirdi. Yani köylüler evlerini tapınak etrafına halkalar şeklinde sıralıyorlardı. Zigguratlar çok katlı bir piramit şeklinde tasarlanmıştı. Zigguratların en üst katında Astronomi bilimleri ile uğraşılır, gökyüzü ve yıldızlar incelenirdi. Zigguratlar tapınak ve astronomi merkezi olmalarının yanı sıra okul ve depo görevi de görmekteydiler. Asil Sümer aileleri çocuklarını bu çok disiplinli okullara yolluyorlardı. Zigguratlarda kaliteli bir eğitim veriliyordu. Ancak bu eğitimden sadece zenginlerin çocukları faydalanıyordu. Zigguratlar şehrin en korunaklı yerleri olduğu için burası iyi bir depolama alanıydı. Buğday arpa gibi yiyecek stokları bu tapınaklara depo edilirdi.
Sümerler ve Nuh Tufanı
Nuh Tufanı denince şüphesiz akla ilk gelen kavim Sümerlilerdir. Çünkü tufanla ilgili ilk destan Sümerlilere aittir. Sümer tarihini diğer kavimlere göre daha iyi aydınlatabilmiş durumdayız bunun nedeni ise erken devirlerden itibaren yazıyı kullanmış olmalarıdır. Sümerler, Tufandan önce 8 adet şehre ve 8 adet krala sahiplermiş. Ancak tufandan sonra şehir sayıları artmış.
Sümerlerde İnanış ve yaşam biçimi
Sümerlerde çok tanrılı bir inanç sistemi vardır. Sümer şehirleri farklı tanrılara inanmaktadır. Tıpkı Türklerdeki gibi yer tanrı gök tanrıları vardır. Ayrıca ay tanrısı ulu hanım gibi tanrı ve tanrıçalarda vardır. Sümerler mitolojik açıdan da oldukça zengin bir kültüre sahiptirler. Onlara göre “Her şeyden önce deniz vardı ve deniz ile gök birleşti dağlar ortaya çıktı” derler. Tüm insanların balçık ve sudan yapıldığını, kadınların erkeğin kaburgasından yaratıldığını Sümer hikâyelerinde ve “Gılgamış Destanı”nda görüyoruz.
Sümerlerde Hukuk
Tarihteki ilk yazılı kanunları Sümer Kralı Urgakina yapmıştır. Babil kanunlarına göre daha yumuşak olan kanunlarda esas alınan kıstas tazminat ödenmesi yönündedir. Babil kanunlarında ise kısasa kısas hükmü ağır basar. Sümer kanunlarla yönetilen bir devlet olduğuna göre tarihteki ilk hukuk devleti Sümer devletidir diyebiliriz.
Sümerlerde Takvim ve Astronomi
Sümerlerin astronomide ileri bir safhaya ulaştıklarını belirtmiştik. Sümerler Ay yılı esaslı ilk takvimi icat etmişlerdir. Ayın dünya etrafında bir defada dönüşünün 360 gün olduğunu hesaplayan Sümerler ayın da 30 günden oluştuğunu belirlemişler ve günümüz takviminin temellerini Mısır medeniyeti ile birlikte atmışlardır. Burçları ve yıldız döngülerini de ilk kez bulan Sümer Uygarlığıdır.
Sümerlerin yıkılışı ve Sümerlerin Kökeni İddiaları
Sümerler Sürekli Akad saldırıları ile zayıflamışlar ve bir süre sonra da milattan önce 2000’li yıllarda yıkılmışlardır. Sümerlerin kökeni ile ilgili güncel tartışmalar mevcuttur. Birçok Türk yazar ve Atatürk Sümerlerin Türk olduğunu her iki dilin de birbirine benzediğini, Sümerlerin ve Türklerin de yer ve gök tanrılarının olduğunu, hem Sümerlerde hem de Türklerde dağ zirvelerinin kutsal sayıldığını örnek göstermişlerdir. Kut inancı hem Türklerde hem Sümerlerde görülür. Kut inancı hakanın tanrı tarafından seçildiğine inanılmasıdır. Ayrıca Sümer dilindeki bazı kelimelerle Türk dilindeki kelimelerin şaşırtıcı bir biçimde benzerlik taşıması bu iddiaları güçlendirmektedir.
Sümer Yazısı
Tarihteki İlk Yazı
Tarihte ilk yazıyı Sümerler buldu yaklaşık M.Ö. 3200 yıllarında Çivi yazısını kullanmaya başladılar. Yazının nasıl ortaya çıktığına gelince:
İlk yazının oluşması sayılabilen ya da işaretlenebilen her şeyin şekillerinin yapılmasıyla başladı. Baş kelimesi anlatılmak için kafa şekli, gitmek fiilini anlatmak için ayak resmi çizildi. Örneğin: Ziggurata 5 çuval buğday bırakan kişi için “
Sümer dili ile Türkçe arasındaki benzer kelimeler
- Gadun ———– Hatun
- Assinu ———– Asena
- Gig-Anu ——— Göktanrı (Gök ana)
- Tammuzi ——- Temmuz
- Domuzi ——– Domız
- Ginç ————- Genç
- Auşk ————- Aşk
- Tar- kus-u —— Talih kuşu
- Ungar ———— Uygar
- Altun ————- Altın
- Anu ————– Ana
- Tengiz———– Deniz
- Gozam-Ozam — Ozan
- En-gur-ra ——- Ankara
- Tamga ———- Damga
- Me-en ———– Men-Ben
- Agıl ————- Akıl
- Bar ————– Var
- Er-Eş ———— Erkek-Kadın
- Rakibu ———- Rakip
- Aga ————- Ağa
- Balag-ba ——- Balaban
- Kes-da ——— Kesmek
- Bira ———— Bira
- Tagga ——— Takke
- Ge ————- Gel
- İlig ————- İlik
- Et ————– Et
- Mum ———– Mum
- Huma-kus-a — huma Kuşu
- Sin ————- Sin(e)
- Karra ———- Kara
- Batu ———– Batı
- Sar ———— Sar(ı)
- Heak———– Hak
- Mesu ———- Meşe
- Engin ——— Engin
- L-elvan-ı —– Elvan
- Nun ———– Un
- Apa ———– Apa(ağabey)
- Ambar——— Ambar
- Gaazi ——— Gazi
- Gid-de ——- Git-gide
- Amelu ——– Amele
- Zindan ——– Zindan
- İsum ———- Işık
- İş-ti ———– İşitmek
- Uri ———— Arı
- Kaskadu —— Kaskatı
- Arpu ———- Arpa
- U-ru ———- Uyruk
- U-ku ———- Uyku
- Murad ——— Murat
- Nusa ———- Neşe
- Adda ———- Ata
- Agar ———- Agır
- Azgu ———- Asgı
- Di ———— De! (söyle)
- Dingir ——- Tengri
- Dug ———– Dök
- Eş ————- Es
- Kum ———- Kom (ağıt)
- Kapkagac — Kapkacak
- Kaş ———– Kaç
- Ku ———– Ko (koy)
- Men ——— Men
- Sag ———- Sağ
- Sum ——— Sun
- Tın ———– Tin
- Tuku ——— Toku
- U ———— On
- Ubur ——— Öbür
- Umuş ——– Yumuş (iş)
- Uş ———— Us (akıl)
- Zag ——— Sağ (taraf)
- Zibin ——– Çibin (sinek)
