Kişilik Psikoloğu Gibi Davranan İnsanlar
İnsan davranışlarının insanların içlerinde bulundukları durumdan kaynaklanmadığını, yakınlık ve inançların bir yansıması olduğunu düşünme eğilimi bir çok bilimsel çalışmada ortaya çıkmış bir gerçektir.
Bu çalışmalardan birini örnek olarak verecek olursak, Edward Jones ve Vicrot Harris’in yönettiği bilimsel bir çalışmada üniversite öğrencilerinden bir grubuna Küba’da ki Fidel Castro yönetimini destekleyici ya da eleştirici bir yazı okumaları ve daha sonra da bu yazıyı yazan öğrencilerden Castro hakkında gerçek düşünceleri hakkında bilgi istenmiştir. Elbette ki böyle bir durumda Castro lehine yazılmış bir yazı, yazanın Castro’ya sempati duyduğunu gösterecektir. Buna karşılık öğrenciler, kendisinin de araştırmada bir katılımcı olduğunu öğrendikleri yazarın, aslında kendisine savunulmasını söylenen görüş doğrultusunda yazısını kaleme aldığını öğrenmişlerdir.
Bunun sonucunda yazarın kaleme aldığı yazıyı inanarak yazıp yazmadığı önceden bilinmeyecektir. Yine bunun yanı sıra, bu araştırmadaki ve buna benzer araştırmalardaki bir çok çalışmada katılımcılar, istediği görüşü seçmeden yazıyı kaleme aldıklarını bildiklerinde bile, yazarın ortaya koyduğu bu yazıya gerçekten inandığını düşünmüştür. Seçimler değiştiğinde görülmüştür ki, tahminlerde ufak bir yumuşama olsa da, yazarın Castro yanlısı ya da karşıtı tutumu konusundaki tahminlerde pek de bir oynama olmamıştır. Yani katılımcılar yazı içeriğinin yazarın kendi duygularını yansıttığını varsaymışlardır.
Uyuşma yanlılığı, bir diğer deyişle uyuşma davranışı insanların yatkınlıkları doğrultusunda ki eğilimi, genellikle temel yükleme hatası olarak algılanmıştır. İçsel yükleme her zaman yanlış sonuçlar ortaya çıkarır diye kesin bir açıklama ya da kanıt yoktur. Elbette ki, insan davranışlarının nedeni genel olarak kişiliklerine bağlıdır. Buna karşın sosyal durumların insan davranışlarını güçlü bir şekilde etkileyebileceğini gösteren azımsanamayacak kadar fazla oranda veri de elimizde bulunmaktadır. Gerçekten de sosyal psikolojinin gün yüzüne çıkardığı en önemli konu bu etkilerin son derece güçlü olabileceğidir.
Uyuşma yanlılığının kilit noktası ise, başka insanların davranışlarını açıklarken dış etkileri göz ardı etme eğilimimizdir. Yukarıda bahsettiğimiz ve sosyal psikologlar Jones ve Harris’in yürüttüğü çalışmada da karşımıza çıkan bir durum gibi, durumun davranış üzerindeki etkisi çok açık bir şekilde görüldüğü zaman bile insanlar içsel yüklemeler yapmakta ısrarcı davranırlar.
