Sosyolojideki en temel kavramlardan biri gruptur. Sosyolojinin incelediği alan ise kısmen insanların oluşturdukları grupların özellikleridir. Grup, belirli bir amaca hizmet etmeyi planlayan, hedefleri ortak olan en az iki kişi tarafından oluşturulan ve sürekliliği olan insan topluluğudur. Grup içindeki üyelerin her birinin sorumluluğu ve grup olma bilinci vardır.
Bireylerin bir amaç uğruna karşılıklı etkileşimde bulunmaları ile toplumsal gruplar oluşur. Her birlik toplumsal grup oluşturmaz. Toplumsal grup olabilmeleri için sağlamaları gereken bazı özellikler vardır.
Bu özellikler şu şekilde sıralanabilir;
■Birbirleriyle karşılıklı iletişim ve etkileşimde bulunan insan topluluğu olmalıdır.
■Grubu oluşturan üyelerce ve dış çevreden bakanlar tarafından kabul edilmelidir.
■Grubun belirli bir amacı, bu amaç doğrultusunda üyelerin belirli statü ve rollerinin olması gerekir.
■Üyeler tarafından uyulması gereken yazılı veya yazısız olması farketmeksizin bazı kuralların olması gerekir.
■Bazı ortak değerler grup üyeleri tarafından diğer üyeler ile paylaşılır.
■Grubu oluşturan her birey grup kurallarına, statü ve rollerine uymak zorundadır. Bu zorunluluk yerine getirilmediği takdirde grup varlığını sürdüremez ve zamanla yok olur.
■Grubun sürekliliğinin olması gerekir. Grubun bazı üyeleri gruptan ayrılsa bile grup varlığını sürdürebilmelidir. Bu yüzden grup tek kişi üzerine kurulu bir düzende olmamalıdır.
Toplumsal gruplar işlevleri ile bireylerin gelişimine katkı sağlar. Bu işlevler şunlardır;
Toplumsal grup kavramının bazı çeşitleri vardır. Bunlar; sürelerine göre gruplar, katılım şekillerine göre gruplar ve üyeler arasındaki ilişkiye göre olan gruplar olmak üzere üçe ayrılır.
1 - Sürelerine göre gruplar: Grubun ömrüne göre geçici ve sürekli gruplar olmak üzere ikiye ayrılırlar. Geçici gruplara örnek olarak turnuva için bir araya gelmiş okul takım gösterilebilir. Sürekli gruplara ise aile, millet örnek gösterilebilir.
2 - Katılım şekillerine göre gruplar: Gruba katılan bireyin, gruba kendi isteğiyle ya da isteği dışında katılma şekline göre ikiye ayrılan gruplardır. Örneğin; sivil toplum örgütleri bireyin kendi isteğine bağlı, millet ise bireyin isteği dışında katıldığı gruplardır.
3 - Üyeler arasındaki ilişkiye göre gruplar: Bu gruplar Charles Horton Cooley tarafından birincil gruplar ve ikincil adlandırılmıştır.