Engellenme, saldırganlığın ana nedenlerinden birisidir.
Engellenme, birisi ulaÅŸmak istediÄŸi bir hedefe ya da doyuma giden yolda
engellendiği zaman ortaya çıkar. Hepimiz zaman zaman kendimizi engellenmiş
hissederiz. Araştırmalar engellenmenin saldırgan tepki olasılığını
yükselttiğini gösteriyor. Bu eğilim
engellenme-saldırganlık kuramı olarak açıklanır. Kişi bir amaca ulaşmasının
engellendiğini düşündüğü zaman saldırgan tepkiler verme ihtimali de artar. Bu,
engellemenin her zaman saldırganlığa yol açtığı anlamına gelmez; ancak
özellikle nahoş, istenmeyen ve denetlenemeyen bir engellenme söz konusu
olduğunda sık yaşanan bir durumdur.
Roger Barker,Tamara Dembo ve Kurt Lewin’ in
yürüttüğü klasik bir deneyde küçük çocuklar gerilen bir tel nedeni ile
ulaşamadıkları oyuncaklarla dolu bir odaya sokulmuştur. Uzun bir bekleyişten
sonra en sonunda çocukların oyuncaklarla oynamasına izin verilmiştir. Kontrol
koşulunda, farklı bir grup çocuğun oyuncaklarla başta engelleme olmadan hemen
oynamasına izin verilmiştir. Bu çocuklar oyuncaklarla neşe içerisinde oynarken
engellenen grubun en sonunda oyuncaklara ulaştıklarında aşırı yıkıcı oldukları
görülmüştür. Birçok çocuk oyuncakları kırmış, duvarlara fırlatmış, üzerinde
zıplamış ve buna benzer davranışlar sergilemiştir.
Engellenmeyi ve dolayısıyla bir saldırganlık
türünün ortaya çıkma olasılığını birkaç şey artırabilir. Bu etmenlerden biri,
hedefe ya da istediğiniz nesneye yakınlığınızdır. Hedef ne kadar yakında ise elden
kaçan doyum beklentisi de o kadar büyük olur, beklenti ne kadar büyükse
saldırganlık ihtimali de o kadar artar.
Beklenmedik
bir engelleme söz konusu olduğunda da saldırganlık düzeyi yükselir. Örneğin bu
deneyde öğrencilerden yabancılara telefon edip, bir hayır kurumuna bağışta
bulunmaları istenmiştir. Deneye katılan öğrenciler komisyon bazında
çalışmaktadır yani alınan her bağışın küçük bir kısmı öğrenciye kalır. Kimi
öğrenciler yüksek miktarlarda bağış beklentisi içindeyken kimilerinin beklentileri
ise düşüktür.
Engellenme,
her zaman saldırganlığa yol açmaz. Öyle görülüyor ki daha çok öfke ve
rahatsızlık yaratır; ortamdaki diğer etkenler saldırgan davranışlara
hazırlayıcı nitelikte olduğunda saldırgan davranışlar ortaya çıkar. Diğer etkenlerden
birisi engellemeden sorumlu kiÅŸi ya da bu kiÅŸinin misilleme yapma yeteneÄŸi
olabilir.
Açıkça görüldüğü gibi engelleme ile yoksunluk birbirinden farklıdır. Örneğin, çocuklar sadece oyuncakları olmadığı için oyuncağı olan çocuklardan daha saldırgan davranmazlar. Oyuncak deneyinde engellenme ve saldırganlığın ortaya çıkma nedeni, çocukların haklı olarak oyuncaklarla oynama beklentisi taşımaları ve makul beklentinin gerçekleşmemesidir ve bu engelleme çocukların yıkıcı davranmalarına neden olmuştur.